Op Vlieland geboren
Willem - zich later noemend Willem de Vlamingh - is geboren op Vlieland *) en werd op 28 november 1640 in de Hervormde kerk van Oost-Vlieland gedoopt als zoon van Hessel Dircksz. en Trijntje Cornelis. Op 2 december 1668 trouwde hij met een Amsterdamse, Willempie Cornelis., in dezelfde kerk op Vlieland maar het echtpaar vestigde zich in Amsterdam. Hij is dan al een ervaren zeeman en richtte zich met name op de walvisvaart.

De Vlamingh moet wel een opmerkelijke figuur zijn geweest in de Amsterdamse zeevaarderswereld. Hij had goede connecties in de hoogste kringen, in het bijzonder met Nicolaas Witsen. Witsen was naast koopman en handelaar ook geïnteresseerd in wetenschap in de breedste zin van het woord. Hij hield zich met name bezig met geografie en scheepvaarttechniek. De Vlamingh moet hem goed gekend hebben en van gedachten hebben gewisseld over zijn plannen. Op een tocht die hem noordelijk van Nova Zembla bracht, noemde hij een eiland naar Witsen die dat vast en zeker gewaardeerd zal hebben.
In 1688 trad 'den verstandigen zeeman schipper Willem de Vlamingh' zoals hij door Witsen wordt genoemd, in dienst van de VOC. Na twee reizen naar de Oost te hebben gemaakt, werd hij benaderd om de zoektocht naar een de Ridderschap van Holland te leiden. Dit VOC-schip was in 1693 in de Indische Oceaan vergaan.

Een avontuurlijke route
De Ridderschap was niet het eerste en zou ook niet het laatste schip zijn dat tussen Kaap Goede Hoop en Batavia zou verdwijnen. Soms verdwenen de schepen midden op de Indische oceaan maar soms ook gebeurde het dat zij schipbreuk leden op de Australische westkust, zoals de Vergulden Draeck in 1656.
Dat deze schepen op de West-Australische kust verzeild raakten, was het gevolg van de "experimentele" zeilroute vanaf de Kaap naar Batavia. Sedert 1610 moesten de schepen vanaf de Kaap westwaarts varen om op het juiste moment de steven noordwaarts te wenden richting Java. 
De nieuwe route had een aantal grote voordelen boven de route die tot dan toe was gevolgd en die langs de Afrikaanse kust en Madagascar liep en vandaar ongeveer evenwijdig aan de evenaar oostwaarts naar de Indische archipel. In de eerste plaats liep men minder kans op vijandige Portugezen te stuiten. De tachtigjarige oorlog werd ook in Amerika, Afrika en Azië uitgevochten! Daarnaast richtte de Compagnie haar aandacht vooral op de Indische archipel en met name Java en de Molukken en minder op het noordelijker gelegen India. Maar nog belangrijker was dat de schepen nabij de 40ste breedtegraad een sterke westenwind mee hadden en het klimaat op die zuidelijke breedte veel koeler en dus gezonder was dan langs de evenaar. Watergebrek en hitte veroorzaakten vaak enorme sterfte onder de verzwakte bemanningen en windstilte langs de evenaar verlengde de reis bovendien.
Naast alle voordelen kleefde er ook een groot nadeel aan de nieuwe route. Het was met de gebrekkig navigatiemiddelen erg moeilijk het juiste moment te bepalen waarop de steven noordwaarts gewend moest worden. Goede instrumenten om nauwkeurig de lengte te bepalen kende men niet en onderweg waren er, behalve de twee kleine eilandjes St.Paul en Amsterdam, geen oriëntatiepunten zodat op gegist bestek moest worden gevaren. Zeilde men te ver door dan stuitte men onvermijdelijk op de Australische kust. Het vrij lage kustsilhouet was, zeker 's nachts, met de branding mee vanuit zee moeilijk te zien.
Eenmaal te dicht onder de kust, konden de slecht wendbare vierkant getuigde schepen, opgestuwd door de enorme deining van de Indische Oceaan, deze nauwelijks meer ontwijken. Gelukkig slaagden de meeste erin de kust tijdig in het oog te krijgen. Door deze onvrijwillige confrontaties werd de Australische westkust stukje bij beetje in kaart gebracht.

Zo was er op het einde van de zeventiende eeuw nog steeds vrij weinig over Australië bekend. En opnieuw was daar een kostbaar schip, de Ridderschap van Holland, verloren gegaan. Tegelijk kon dan ook nog een keer naar de Vergulden Draak uitgekeken worden, die reeds in 1656 was vergaan. En omdat door sommigen verondersteld werd dat Australische kust westelijker dan op de kaarten was weergegeven, wilde men die kust nu voor eens en voor altijd goed karteren. Dat was het tweede hoofddoel van de expeditie van De Vlamingh.

Mislukking of succes
Op 3 mei 1696 verlieten de schepen de rede van Texel en arriveerden ze na een voorspoedige reis van bijna zes maanden bij Kaap de Goede Hoop. Na een verblijf van zeven weken aan de Kaap werden de ankers gelicht en begon de eigenlijke zoektocht. Aan boord bevonden zich nu ook enige Zuid-Afrikaanse inlanders waarvan men hoopte dat zij in staat zouden zijn met de zwarte inwoners van Australië te communiceren.
Eerst werd het eilandje St. Paul en later het nabij gelegen Amsterdam onderzocht maar ieder spoor van de Ridderschap van Holland ontbrak. De Vlamingh liet op beide eilanden platgeslagen tinnen schotels achter met inscripties waarin hij aangaf er geweest te zijn. Gerst en erwten werden uitgezaaid voor toekomstige schipbreukelingen.

Op 5 december zeilde de vloot verder en na 19 dagen kwam de westkust van Australië in zicht. Als eerste werd een eiland onderzocht dat Rottnest werd genoemd naar de vele dwergkangoeroes die ze daar aantroffen. De mannen hadden nog nooit kangoeroes gezien en De Vlamingh omschreef ze als 'rotten' of ratten zo groot als katten.
Op het vasteland voeren ze een rivier op en zagen ze zwarte zwanen waarvan er een aantal werd gevangen om mee te nemen naar Batavia. De rivier heet heden ten dagen Swan River en aan de oever ligt de hoofdstad van West-Australië, Perth.
Verder voerde de tocht langs de kust naar het noorden. De Vlamingh vond dat het land er vanuit zee net uitzag als Vlieland; laag en duinig. Maar het is dor en duinig land, niet bekwaam voor beesten laat staan voor menschen te bewonen. Bewoners waren er wel. 's Nachts zagen ze houtvuren oplaaien maar ondanks herhaalde pogingen, konden ze geen contact krijgen.

Op 30 januari 1697 deden ze hun gedenkwaardige vondst op Dirck Hartog eiland. Geen spoor echter van de Ridderschap van Holland of van de Vergulden Draeck en zo restte hen niets anders dan het nauwkeurig in kaart brengen van de kust. Op 20 maart 1697 arriveerden de schepen in Batavia. Als tastbaar resultaat kon De Vlamingh niet veel meer overleggen dan het genoemde bord van Dirck Hartogh, een doos schelpen en een pot met olie, geperst uit welriekend hout. Het is begrijpelijk dat dat weinig indruk kon maken op de Gouverneur Generaal en zijn Raden. Ook de elf schilderijtjes die Victor Victorsz tijdens de tocht had gemaakt, konden daar niets aan veranderen. Geen Ridderschap van Holland waarmee de eerste opdracht inderdaad niet met succes was afgerond. Minder opzienbarend maar daarom niet minder belangrijk, was het resultaat van de kartering van de Australische westkust, de tweede opdracht. Hier had De Vlamingh goed werk geleverd en voor het eerst was de gehele kust aan een diepgaand onderzoek onderworpen. De hooggespannen verwachtingen had De Vlamingh niet kunnen beantwoorden maar waar niets te halen valt, is ook niets te vinden.

De schotel
Op 11 februari 1697 schrijft De Vlamingh in zijn journaal:
Maendagh smorgens de wint als voren, moij weer, lieten een tinnen schootel pladt kloppen, daerop ick liet schrijven aldus: [hierna volgt de tekst van het bord van Dirck Hartoghs]. Voorts 1697 den 4e Februarij is hier aengekomen het schip de Geelvink voor Amsterdam, den Commandeur Schipper Willem de Vlamingh van Vlielant, adsistent Joannes van Bremen van Coppenhagen, opperstierman Michiel Blom van Bremen, de hoecker de Nijptangh, Schipper Gerrit Colaert van Amsterdam, adsistent Theodoris Heermans van dito, opperstierman Gerrit Gerritsz. van Bremen; 't galjoot het Weseltje, gesaghebber Cornelis de Vlaming van Vlielant, stuurman Koert Gerritsz. van Bremen, en van hier gezeijlt met ons vloot den 12 dito, voorts het Z.lant te ondersoecken en gedistineert voor Batavia.

Bij het derde eeuwfeest van De Vlaminghs ontdekking - in 1997 - werd door Z.K.H. Prins Willem Alexander aan de monding van de Swan River een beeld onthuld van Willem De Vlamingh. De Australische regering bood aan het Nederlandse volk replica's aan van de schotels van Dirk Hartog en Willem de Vlamingh. Beide werden in ontvangst genomen door Hare Majesteits Ambassadeur in Australië. Deze schonk op verzoek van museum Tromp's Huys de replica van De Vlaminghs schotel aan het museum, waar ze nu te bewonderen is.

*) Willem is geboren te Dorpsstraat 176. , waar nu kapitein J.Koning woont.
Het huis is altijd residentie geweest voor zeevaart geweest tot vandaag aan toe.

Home